Good Bye Lenin

Recent weer eens gekeken, de film Good Bye Lenin. Mooie film over de val van de Berlijnse muur. Onderstaande omschrijving vond ik op digg.be, zelf beoordeel ik de film met een 7.0, zeker de moeite van het kijken waard dus.

De Duitse cinema is schijnbaar aan een revival toe: na het langdradige, maar mooie 'Nirgendwo In Africa', komt regisseur Wolfgang Becker met deze bitterzoete komedie, die in de Heimat zelf alvast een enorm succes was. 'Good bye, Lenin' is een charmante tragikomedie van menselijke proporties, die alles heeft om volgend jaar gegarandeerd op de filmlijst van elke middelbare school terecht te komen: humor, een aantal onderliggende thema’s die zich niet al te moeilijk laten bespreken, en er wordt géén Engels gesproken.

Daniel Brühl speelt Alex Kerner, een jongen van een jaar of twintig die in 1989 in de DDR woont en werkt als tv-reparateur. Samen met zijn moeder, zijn zus en haar baby woont hij in een klein flatje, en droomt hij van het Trabantje waar hij al drie jaar op zit te wachten.

Christiane, de moeder (Katrin Sass), is een overtuigde en idealistische communiste, die betrokken is in verschillende activiteiten en organisaties, allemaal om de gedroomde socialistische staat tot leven te roepen. Dan, slechts enkele weken voor de muur valt, krijgt ze een hartaanval en zakt ze weg in een coma. Tegen de tijd dat ze weer wakker wordt, acht maanden later, is heel haar wereld, de samenleving waarvoor ze zo hard werkte en waar ze zo rotsvast in geloofde, in elkaar gestuikt. Aangezien ze van de dokter geen enkele opwinding mag hebben, besluit Alex om de gebeurtenissen van de laatste maanden te verzwijgen, en in het flatje leeft de DDR gewoon verder.

Voor de rest van de film wordt er in essentie een uitgebreide poppenkast opgezet ter wille van moeder: Alex zoekt zich bijna te pletter naar een merk augurken dat sinds de éénmaking niet meer te vinden is, overtuigt vrienden en familie het spel mee te spelen, en steekt zelfs persoonlijk nieuwsberichten in elkaar om te vermijden dat zijn moeder de waarheid te weten komt. Dat soort van toestanden loopt algauw het risico om kluchtig over te komen, maar één van de grote krachten van 'Good bye, Lenin', is dat de regisseur erin slaagt om alles toch nog min of meer geloofwaardig te houden. Hij laat z’n personages niet hysterisch van hot naar her rennen, en hij maakt de leugens die er verteld worden niet uitzinniger dan ze hoeven te zijn. Op die manier vermijdt Becker het overspannen gedoe dat andere filmmakers – gezien de plot – wellicht niet hadden kunnen vermijden.

In de plaats daarvan krijgen we een heel frisse, onbevangen film, bewoond door personages die écht zouden kunnen bestaan, en die op een geloofwaardige manier met elkaar omgaan. Neem bijvoorbeeld de relatie tussen Alex en Lara, een verpleegster waar hij verliefd op wordt. Op een bepaald moment hebben de twee ruzie, en in tegenstelling tot wat er in de doorsnee Amerikaanse film zou gebeuren, gaan ze niét luidkeels naar elkaar staan schreeuwen en is de relatie daarna niet meteen beëindigd. Nee, in deze film zeggen ze gewoon wat er op hun lever ligt, en een aantal scènes daarna zien we hen opnieuw samen – schijnbaar hebben ze het weer bijgelegd. Dat soort van momenten, klein als ze zijn, geven een aanzienlijke overtuigingskracht aan de film, omdat het niet is uitvergroot voor dramatisch effect, zoals dat in maar al te veel andere films wél zou gebeuren.

'Good bye, Lenin' probeert twee uur lang het evenwicht tussen drama en komedie te bewaren, en is daar niet altijd even succesvol in. De film bevat zowel momenten van heerlijke humor (Alex’ vriend die in een trouwvideo een homage aan Kubrick probeert te verwerken!) en drama (de scène met het standbeeld), maar de toon schippert soms gevaarlijk tussen de twee. Het is altijd moeilijk om een subtiel evenwicht tussen beide te vinden, en hier verlangt men regelmatig van het publiek om letterlijk van de éne scène op de andere van versnelling te veranderen. Soms lukt dat, soms niet, en er zijn dan ook een aantal grappen die in het water vallen door de tragische scène die er vlak aan voorafging.

De acteurs helpen wel om dat evenwicht enigszins te herstellen: Brühl is een zeer sympathieke verschijning voor het hoofdpersonage, fungeert als het anker van de film, en doet dat schijnbaar moeiteloos. Katrin Sass op haar beurt, slaagt er dan weer in om de hele tijd in bed te liggen, en toch de aandacht op te eisen en vast te houden. Mooi gedaan.

Dat alles om u een verhaal te vertellen over hoe iedereen z’n eigen land creëert, in z’n gedachten. De DDR wordt over de loop van het verhaal ingewisseld voor het kapitalisme, en in plaats van de dictatuur van gezichtsloze communistische comités, krijgen de Oost-Duitsers die van Coca-Cola en Burger King. Becker ontkent niet dat er meer welvaart is gekomen sinds het vallen van de muur, maar hij zet er wel zijn kanttekeningen bij – de ruil die de communisten hebben gedaan, betekende dat ze veel van hun idealen hebben moeten opgeven voor dure auto’s en veel merknamen. In de visie van Becker zijn Oost en West allebei even corrupt, alleen op verschillende manieren. Het enige dat er overblijft, zijn individuen die proberen de wereld te verbeteren. De moeder van Alex probeerde dat in de DDR door in zoveel mogelijk comités te gaan zitten, aan zoveel mogelijk activiteiten en ondernemingen deel te nemen. En daarna probeert Alex het door voor zijn moeder het land opnieuw tot leven te roepen en het gaandeweg de vorm van zijn ideale staat te geven. De nieuwsberichten die hij in elkaar steekt worden immers steeds hoopvoller, steeds positiever en optimistischer over een toekomst waarin Oost en West naast en met elkaar kunnen leven.

Om die boodschap toch maar duidelijk te maken, beroept Becker zich op een voice over die een hele film lang commentaar levert bij de gebeurtenissen, maar in feite overbodig is. Een vertelstem is een perfect valabele manier om plotpunten duidelijk te maken, maar wanneer die punten ook duidelijk zijn zónder die stem, gaat het enkel op de zenuwen werken. En nu we toch aan het zeuren zijn: de film duurt ook een tiental minuten te lang. Een aantal scènes aan het einde, waarin een oud familiedrama wordt opgerakeld, bieden zich aan om verwijderd te worden als dood gewicht. Ze zeggen wel iets over de personages, maar niets dat we al niet wisten uit de rest van de film. Waarom zitten ze er dan nog in?

'Good bye, Lenin' is een meer dan aangenaam tijdverdrijf voor iedereen die denkt dat amusement en een zekere mate van intelligentie elkaar niet hoeven uit te sluiten. Een meesterwerk is het niet, maar wie had daar dan ook om gevraagd?